سوآپ گاز ایران، ترکمنستان و آذربایجان می تواند بازار انرژی اروپا را متحول کند

مقامات ایرانی در اوایل سال جاری تایید کردند که کار توسعه خط لوله گاز رشت - چلاوند تا اواسط سال جاری به پایان می رسد و حجم گاز قابل ترانزیت به آذربایجان را به 5.5 میلیارد متر مکعب در سال افزایش می دهد.

ماه گذشته اوجی اعلام کرد که ایران در حال برنامه ریزی برای امضای قرارداد جدید واردات گاز با ترکمنستان تا سقف 10 میلیارد متر مکعب در سال است.

مشخص نیست چه مقدار از این گاز به آذربایجان ترانزیت می شود، اما آنچه مسلم است این است که آذربایجان هم برای تامین نیاز داخلی رو به رشد خود و هم برای انجام تعهدات صادراتی خود به گرجستان، ترکیه و اروپا به حجم بیشتری از گاز نیاز دارد.

در ژوئیه سال گذشته، باکو یادداشت تفاهمی با اتحادیه اروپا امضا کرد تا حجم گازی را که از طریق کریدور گاز جنوبی به اروپا ارسال می‌کند تا سال 2027 به 20 میلیارد متر مکعب سالانه دو برابر کند تا به جبران از دست دادن گاز روسیه کمک کند.

در مرحله اول این توافق، صادرات گاز آذربایجان در سال جاری به 11.5 میلیارد مترمکعب خواهد رسید که این رقم قبل از حمله مسکو به اوکراین، سالانه 10 میلیارد متر مکعب بود.

کار برای افزایش تولید میدان گازی غول پیکر شاه دنیز آذربایجان در دریای خزر ادامه دارد، هرچند اپراتور میدان گازی BP نشان داده است که این میدان به تنهایی نمی تواند تمام گاز مورد نیاز را تامین کند.

آذربایجان ذخایر گاز دیگری نیز دارد، در ژانویه BP اعلام کرد که حفاری اکتشافی را در مخازن گازی عمیق که گمان می‌رود در زیر میدان گازی شاه دنیز و میدان نفتی اصلی آذربایجان، آذری-چراغ-گونشلی (ACG) قرار دارد، آغاز کرده است.

با این حال، حتی اگر حفاری ذخایر قابل استخراج تجاری را تأیید کند، بعید است که تولید قبل از سال 2027 آغاز شود.

اوایل این ماه شرکت توتال انرژی فرانسه اعلام کرد که تولید گاز از میدان آبشرون خود را تا پایان سال جاری آغاز خواهد کرد، با این حال تولید اولیه تنها 1.5 میلیارد متر مکعب سالانه خواهد بود که در حال حاضر برای بازار رو به رشد گاز داخلی آذربایجان در نظر گرفته شده است، جایی که تقاضا بین سال های 2018 تا 2021 18 درصد افزایش یافته است.

فاز دوم تولید برنامه ریزی شده است، اما مجدداً گاز اضافی احتمالاً به بازار داخلی آذربایجان می رود، به این معنی که باکو همچنان باید به توافق مبادله خود با ایران و ترکمنستان برای انجام تمام تعهدات خود نگاه کند.

افزایش سوآپ گاز به افزایش حجم گاز آذربایجان برای صادرات به اروپا کمک می کند و به نوعی رویای 25 ساله انتقال گاز از ترکمنستان به اروپا را محقق می کند.

از اواخر دهه 1990 مجموعه ای از پروژه ها برای توسعه خطوط لوله برای رساندن گاز ترکمنستان به اروپا تلاش کردند و شکست خوردند.

تعجب آور نیست که حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته، علاقه به ترکمنستان به عنوان منبع گاز را دوباره برانگیخته است.

ترکمنستان با داشتن چهارمین یا پنجمین ذخایر بزرگ گاز روی کره زمین، بین 9.8 تا 19 میلیارد متر مکعب بر اساس تخمین های مختلف، حداقل بر روی کاغذ می تواند بیش از 174 میلیارد متر مکعب گازی که روسیه سالانه به اروپا صادر می کرد، جایگزین کند.

یا حداقل اگر خط لوله ای برای انتقال گاز از جمهوری محصور در خشکی آسیای مرکزی، از دریای خزر و از طریق آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اروپا ساخته می شد، می توانست.

با این حال، افزایش حجم گازی که از طریق قرارداد سوآپ به آذربایجان می رسد و باکو را قادر می سازد به تعهدات خود عمل کند، احتمالاً تحقق چنین خط لوله ای را دشوارتر خواهد کرد.

مقامات آذربایجان بارها خاطرنشان کرده اند که خطوط لوله کریدور گاز جنوبی موجود تنها ظرفیت سالانه 20 میلیارد متر مکعب گاز را دارد که باکو قصد دارد خود آن را تامین کند.

الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان در سخنرانی در کنفرانسی در اوایل ماه مه تایید کرد که آذربایجان از توسعه خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به اروپا حمایت خواهد کرد.

او گفت: ما می‌توانیم کمک‌های فنی ارائه کنیم، می‌توانیم لنج‌های لوله‌گذاری خود را فراهم کنیم و می‌توانیم دسترسی به ترمینال سنگچال خود را فراهم کنیم، وی افزود که آنچه باکو انجام نمی‌دهد تأمین مالی برای خطوط لوله جدید است.

وی با اشاره به نیاز صاحبان گاز ترکمنستان و فعالان بازار گفت: ما نه می توانیم این پروژه را راه اندازی کنیم و نه می توانیم آن را تامین کنیم، غرب یک کنسرسیوم برای جمع آوری پول لازم تشکیل دهد.

به گفته مجید چگنی، رئیس شرکت ملی گاز ایران، انتظار می‌رود حجم گاز ترانزیت شده بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان بر اساس توافقنامه سوآپ سه‌جانبه که در اواخر سال 2021 امضا شد، در سال جاری 70 درصد رشد کند.

چگنی به حجم گازی که انتظار داشت امسال به ترکمنستان ترانزیت شود اشاره ای نکرد، اما توافق اولیه اجازه می داد بین 1.5 تا 2 میلیارد متر مکعب در سال، حجمی که گزارش های متعدد بعدی به سرعت افزایش یابد.

در اواسط سال 2022، جواد اوجی، وزیر نفت ایران، اعلام کرد که سه شریک برای دو برابر کردن حجم سوآپ گاز به توافق رسیده اند.

در حالی که مشخص نیست که آیا این توافق نامه به طور رسمی تصویب شده است یا خیر، ایران برنامه های خود را برای توسعه زیرساخت های ترانزیت گاز خود با هدف آشکار افزایش ظرفیت خود برای ترانزیت گاز بین همسایگان خود ادامه داده است.

مالکیت معنوی مجله انرژی (energymag.ir) علامت تجاری ناشر است... سایر علائم تجاری مورد استفاده در این مقاله متعلق به دارندگان علامت تجاری مربوطه می باشد، ناشر وابسته یا مرتبط با دارندگان علامت تجاری نیست و توسط دارندگان علامت تجاری حمایت، تایید یا ایجاد نشده است، مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد و هیچ ادعایی از سوی ناشر نسبت به حقوق مربوط به علائم تجاری شخص ثالث وجود ندارد.