عربستان سعودی و ایران محتاطانه به دنبال تنش زدایی هستند که ناشی از نگرانی از تشدید تنش ها در منطقه، به ویژه جنگ و نسل کشی جاری اسرائیل و فلسطین و ابنان است، انتخاب اخیر دونالد ترامپ به این تلاش‌ها فوریت افزوده است، زیرا سیاست‌های او می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر خاورمیانه داشته باشد.
ایران و عربستان سعودی برای دهه‌ها رقیب سرسختی بوده‌اند و برای رهبری شاخه‌های رقیب اسلام و ایستادن در طرف‌های مخالف درگیری‌ها در سوریه و یمن با هم رقابت می‌کنند، اما تهران و ریاض گام های بزرگی برای تنش زدایی و تقویت همکاری ها برداشته اند، اقدامی که تا همین اواخر غیرقابل تصور به نظر می رسید.
این نزدیکی با ترس فزاینده از یک جنگ همه جانبه در خاورمیانه همزمان شده است، جایی که اسرائیل متحد ایالات متحده درگیر جنگ علیه گروه های مورد حمایت ایران در نوار غزه و لبنان است.
روند تنش زدایی از زمان پیروزی قاطع دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در اوایل ماه جاری تشدید شده است، رئیس جمهور منتخب (ترامپ) متعهد شده است که صلح را در منطقه بیاورد.
طلال محمد، یکی از همکاران موسسه خدمات یونایتد سلطنتی مستقر در بریتانیا، گفت: من این را گرم کردن روابط نمی دانم، بلکه به عنوان یک تنش زدایی محتاطانه می دانم.
اطمینان دادن به ایران
اولین نشانه های گرم شدن روابط در مارس 2023 ظاهر شد، زمانی که ایران و عربستان سعودی پس از بیش از هفت سال پس از توافق غافلگیرانه با میانجیگری چین، روابط دیپلماتیک خود را احیا کردند.
اما تهاجم اسرائیل به غزه در اکتبر 2023 - بلافاصله پس از حمله بی سابقه ای که از سوی گروه فلسطینی حماس به اسرائیل - بود که انگیزه واقعی به تلاش های نزدیکی ایران و عربستان داد، از زمان شروع جنگ، ایران و اسرائیل برای اولین بار حملات هوایی مستقیم را مبادله کردند. (حملات تلافی جویانه منطقه را به آستانه یک درگیری تمام عیار رسانده است)
حمیدرضا عزیزی، عضو موسسه آلمانی امور بین الملل و امنیت، گفت: عربستان سعودی نگران است که این تنش‌های فزاینده بین اسرائیل و ایران از کنترل خارج شود و منجر به درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر شود که ممکن است بر منافع آنها تأثیر بگذارد.
عزیزی می افزاید که عربستان سعودی با اکثریت سنی و ایران تحت با حاکمیت شیعه، علیرغم نزدیکی اخیر، هنوز دور از رابطه دوستانه هستند و آنها همچنان رقبای خود برای نفوذ هستند.
طی سال گذشته، عربستان سعودی حملات هوایی به کشور همسایه، یمن علیه حوثی های مورد حمایت ایران را متوقف کرده است، ریاض همچنین تلاش هایی را برای پایان دادن به درگیری 10 ساله که حوثی ها را در مقابل دولت یمن مورد حمایت عربستان قرار می دهد، انجام داده است.
حوثی ها همچنین حملات فرامرزی به عربستان سعودی را متوقف کرده اند، در سال 2019، انصار الله یمن موفق شد نیمی از تولید نفت پادشاهی (عربستان سعودی) را تعطیل کنند.
فاکتور ترامپ
کارشناسان می گویند پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری 5 نوامبر فوریت بیشتری را برای نزدیکی ایران و عربستان ایجاد کرده است.
فیاض الرویلی، ژنرال ارشد عربستان سعودی، در سفری نادر در تاریخ 10 نوامبر به ایران سفر کرد تا با محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح که رسانه های ایرانی آن را دیپلماسی دفاعی نامیده اند، ملاقات کند.
روز بعد، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، اسرائیل را به ارتکاب نسل کشی دسته جمعی علیه فلسطینیان در غزه متهم کرد و صراحتاً حمله ماه گذشته اسرائیل به اماکن نظامی ایران را محکوم کرد.
عزیزی می گوید در منطقه این نگرانی وجود دارد که پیروزی ترامپ در انتخابات، اسرائیل را برای تشدید حملات خود علیه ایران و منافع تهران گستاخ تر کند، در اولین دوره ریاست جمهوری ترامپ از سال 2017 تا 2021، دولت او کمپین فشار حداکثری را بر ایران دنبال کرد که شامل اعمال تحریم های فلج کننده علیه تهران بود.
در همان زمان، ترامپ رابطه نزدیکی با ریاض برقرار کرد... او به تسهیل عادی سازی بین چندین کشور عربی و اسرائیل تحت توافقنامه موسوم به ابراهیم کمک کرد.
پیش از آغاز جنگ ویرانگر اسرائیل در غزه، عربستان سعودی در آستانه یک توافق تاریخی برای عادی سازی روابط با اسرائیل بود، کارشناسان می گویند که حملات حوثی ها در سال 2019 به تاسیسات نفتی عربستان سعودی، ریاض را متقاعد کرد که در صورت حمله به آن، واشنگتن به کمک آن نخواهد آمد.
محمد گفت: با توجه به تمایل ترامپ به تغییرات غیرقابل پیش‌بینی در سیاست، عربستان سعودی ممکن است به دنبال ایفای نقشی تأثیرگذار با تشویق ترامپ به اتخاذ رویکردی متوازن باشد که ثبات منطقه را بدون ایجاد تنش با ایران تضمین کند.
وی افزود: عربستان سعودی با هدایت نامحسوس سیاست آمریکا به سمت تحریم‌های مدنظر به جای فشار تهاجمی، می‌تواند به حفظ امنیت منطقه کمک کند و در عین حال از خطرات رویارویی آشکار اجتناب کند.
عادی سازی روابط با اسرائیل
مذاکرات عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل برای مدت نامعلومی به تعویق افتاده است و مقامات سعودی اخیرا گفته اند که توافق تا زمان تشکیل کشور مستقل فلسطین متوقف شده است، محمد می گوید ریاض انگیزه های استراتژیک قابل توجهی برای عادی سازی روابط با اسرائیل دارد، از جمله همکاری امنیتی و اقتصادی و همچنین دسترسی به فناوری هسته ای و دفاعی ایالات متحده.
اما تحلیلگران می گویند با توجه به احساسات عمومی فعلی در جهان اسلام نسبت به اسرائیل، عربستان سعودی تنها زمانی مذاکرات را از سر می گیرد که جنگ غزه به پایان برسد.
عزیزی گفت: عادی سازی روابط بدون دستیابی به حقوق ملموس برای فلسطینی ها می تواند نفوذ هنجاری عربستان سعودی را در جهان اسلام تضعیف کند - موقعیتی که آنها مایل به حفظ آن هستند.
محمد گفت: ریاض ممکن است با تهران مشورت کند و به دنبال تضمین‌هایی باشد که عادی‌سازی با اسرائیل باعث تشدید خصومت‌ها یا تضعیف توازن حاصل از روابط دیپلماتیک اخیر با ایران نخواهد شد.
سعودی‌ها همچنین باید ایران را نیز در نظر بگیرند که سرسختانه مخالف عادی‌سازی عربستان با اسرائیل است.
لینک سایت مرجع
مالکیت معنوی مجله انرژی (energymag.ir) علامت تجاری ناشر است... سایر علائم تجاری مورد استفاده در این مقاله متعلق به دارندگان علامت تجاری مربوطه می باشد، ناشر وابسته یا مرتبط با دارندگان علامت تجاری نیست و توسط دارندگان علامت تجاری حمایت، تایید یا ایجاد نشده است، مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد و هیچ ادعایی از سوی ناشر نسبت به حقوق مربوط به علائم تجاری شخص ثالث وجود ندارد.
